کارشناسان بررسی کردند: نقش فقه خانواده در پیشرفت فرهنگی

چهارمین نشست تخصصی پیش کنگرة دین، فرهنگ و تعالی با موضوع «نقش فقه خانواده در پیشرفت فرهنگی» با ارائۀ مقالۀ پژوهشگران این حوزه به همت حوزۀ معاونت پژوهشی و فناوری و با همکاری گروه فقه و حقوق پردیس خواهران دانشگاه امام صادق^{(علیه السلام)} با حضور ریاست پردیس خواهران دانشگاه امام صادق‌^{(علیه السلام)} و اندیشمندان این حوزه برگزار شد.

  به گزارش روابط عمومی پردیس، در این نشست تخصصی که هم زمان با «روز خانواده» بود، منیر حق‌خواه دبیر کمیتۀ علمی برنامۀ روز خانواده، ضمن گرامیداشت یاد و خاطرۀ مرحوم آیت الله مهدوی کنی^{(رحمة الله علیه)} بنیانگذار دانشگاه امام صادق^{(علیه السلام)}، دربارۀ دلیل انتخاب موضوع فقه خانواده گفت: این نشست بر اساس فرمایش مقام معظم رهبری در رابطه با الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت، پایه گذاری شد.

 عضو هیئت علمی پردیس، با اشاره به تشکیل کارگروه های متعدد برای برگزاری این نشست، افزود: هر کارگروه با یک استاد راهنما و چند دانشجو در مقاطع مختلف تشکیل و در نهایت حدود 30 موضوع مورد تصویب قرار گرفت.

 وی با اعلام زمان شروع کار آموزشی این برنامه از بهمن 1393 بیان کرد: مقاله ها در مراحل متعدد، تدوین شدند و 18 مقاله به مرحلة داوری رسید، مقاله ها در دو مرحله و در برخی موارد، بیشتر مورد ارزیابی قرار گرفتند و در نهایت شش مقاله که از نظر علمی نمرۀ بهتری کسب کردند، انتخاب شدند.

 حق خواه اظهار داشت: هدف از ارائۀ این مقاله ها بررسی فقه اسلامی ـ ایرانی برای تعیین راهبردهای حرکت از وضعیت موجود و رسیدن به وضع مطلوب است.

در ادامۀ نشست، نویسندگان شش مقالۀ برگزیده، سخنرانی کردند و مورد نقد و بررسی کارشناسان قرار گرفتند.

اولین مقاله با عنوان «تنظیم جمعیت در فقه شیعه و اثر آن بر پیشرفت فرهنگی» توسط صدیقه مهدوی کنی، عضو هیئت علمی گروه فقه و حقوق اسلامی پردیس خواهران دانشگاه امام صادق‌^{(علیه السلام)} و عطیه جمالزاده، کارشناس ارشد فقه و حقوق دانشگاه شهید مطهری ارائه شد.

در این مقاله به بررسی نظر موافقان و مخالفان تنظیم خانواده پرداخته و عنوان شد: افراد باید با توجه به امکانات و توانایی خود و جامعه، برای تربیت فرزندان صالح، نسبت به تعداد آنها برنامه ریزی داشته باشند و موازین عقلی و شرعی را رعایت کنند. صرف زیاد بودن افراد جامعه نمی تواند ضامن توسعة جامعه باشد و علاوه بر کمّیت جمعیت باید به سرمایۀ انسانی نیز توجه شود. برای اینکه فرهنگی توسعه یابد، باید عقاید، باورها و ارزش ها برای افرادی که در آن حرکت می کنند، نهادینه شود و نگرششان بر پایۀ مبانی معرفتی و تأمین آسایش دنیوی و اخروی شکل گرفته و با این مبنا پیش روند. در این صورت است که هر چه تعداد چنین افرادی بیشتر باشد، پیشرفت فرهنگی در آن جامعه بیشتر و بهتر محقق می شود.

«بازتاب توسعۀ فرهنگی در تثبیت یا اضمحلال حریم خصوصی خانواده» دومین مقاله ای بود که در این نشست توسط فائزه عظیم زاده اردبیلی، معاون پژوهشی پردیس و فاطمه افشاری، دانشجوی دکتری حقوق ارائه شد.

در این مقاله با بررسی تحقق توسعة فرهنگی در دو بُعد کمّی و کیفی بر ابعاد مختلف حریم خصوصی، استفاده از توسعۀ فرهنگی غرب که منطبق با فرهنگ اسلامی ـ ایرانی نیست، منجر به اضمحلال حریم خصوصی خانواده دانسته شد.

در سومین مقاله، منیر حق خواه، مدیر گروه فقه و حقوق اسلامی و صدیقه محمدحسنی، دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق خانواده پردیس خواهران دانشگاه امام صادق^{(علیه السلام)}، به توصیف مبانی انسان شناسی اسلام و تبیین مفهوم و آثار حیات طیبه به عنوان غایتی برای سیر تکامل آدمی و در مسیر پیشرفت فرهنگی در قالب «پیشرفت فرهنگی و جایگاه حیات طیبه در فقه خانواده» پرداختند.

در این مقاله، جهت دار بودن امور تشریعی در راستای تحقق حیات طیبه مورد تحلیل قرار گرفت و احکام حوزة خانواده، در دو طیف احکام زمینه ساز و احکام مانع زدا در راستای تحقق این غایت فرهنگی دسته بندی شد.

مقالة چهارم با عنوان «نقش عدالت ترمیمی در پیشرفت فرهنگی خانواده» توسط فاطمه کاظمپور فرد، عضو هیئت علمی پردیس و عطیه رنگچی طهرانی، دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق خانواده این دانشگاه ارائه شد.

در این مقاله به بررسی رابطة عدالت ترمیمی با عدالت قضایی به عنوان زیرمجموعه ای از عدالت اجتماعی پرداخته و عنوان شد: قوانین اسلامی بر این نظر استوارند که با برقراری عدالت، انسان به مطلوب ترین جایگاه حیات خویش که تجلی پیشرفت فرهنگی جامعه است، دست می یابد.

نویسندگان در این مقاله با بررسی منابع دینی، به این موضوع اشاره کردند که با استفاده از شیوه های ترمیمی نظیر رویارویی تمام افراد اعضای خانواده با جرم یا بزه ارتکابی، ریشه یابی علت ارتکاب جرم و تأمین خسارت های وارده بر بزه دیده، می توان به تعامل رشد و تعالی فرهنگی خانواده با عدالت اجتماعی مبتنی بر سیاست عدالت ترمیمی دست یافت، به گونه ای که با اجرای عدالت ترمیمی به عنوان سیاستی مناسب در جهت برقراری عدالت در محاکم، می توان در جهت پیشرفت فرهنگی جامعه گام نهاد.

در مقالة «رابطۀ تعاملی فقه و پیشرفت فرهنگی در اجرای سیاست های کلان اقتصادی خانواده»، فائزه عظیم زاده اردبیلی، عضو هیئت علمی گروه فقه و حقوق اسلامی و فائزه طوقانی پور، دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق، به مهم ترین اصول حاکم بر اقتصاد خانواده در فقه اسلامی و تبیین سیاست های کلان اقتصادی خانواده پرداختند.

بر اساس یافته های این مقاله، یکی از دستاوردهای پیاده سازی پیشرفت فرهنگی در جامعه، مدیریت اقتصادی موثر در خانواده است و با توجه به آنکه فقه، نظریۀ نظام‌مند زندگی از ابتدا تا انتهای عمر بشر است، پس در درون اصول و قواعد و استدلال های فقهی، راهکارهای اساسی در زمینة تحقق و پیشبرد اقتصاد سالم و مشروع وجود دارد و وظیفة جامعة علمی، تبیین و واکاوی این امور است.

در آخرین مقاله با عنوان «مولفه های تربیت در فقه خانواده و جایگاه آن در پیشرفت فرهنگی»، توسط کبری پورعبدالله، عضو هیئت علمی گروه فقه و حقوق اسلامی و عاطفه آقاجانی معمار، کارشناس ارشد حقوق خانواده پردیس، دربارۀ دسته بندی و جایگاه مولفه های تربیت در پیشرفت فرهنگی، بحث و تبادل نظر صورت گرفت.

نویسندگان در این مقاله به اولویت تربیت روح و توجه به معنویت فراتر از نگاه مادی در دو دستۀ مولفه های تربیت فردی و اجتماعی پرداختند.

در این مقاله عنوان شد که تربیت دینی از ارکان پیشرفت فرهنگی و زمینه ساز آن است و اجرایی کردن مولفه های تربیت در فقه و حقوق، اثر بسزایی در پیشرفت فرهنگی دارد و نهادهای فعالی در حوزة آموزش و پرورش می توانند از طریق آموزش همگانی و فعال سازی متصدیان تربیت، در رشد و پیشرفت فرهنگی جامعه موثر باشند.

در انتهای نشست، معاون پژوهشی پردیس ضمن جمع بندی مباحث مطرح شده، خانواده را اصلی ترین نهاد تاثیرگذار در جامعه دانست و گفت: خانواده بصیر و آگاه می تواند با رزق حلال و با فرهنگ اهل بیت محور به سمت فرهنگ سازی در جامعه پیش رود و این پیشرفت و تعالی در سازه های مختلف جامعه تاثیر می گذارد.

  همچنین سایر مقاله ها از جمله  «بایسته های فقهی و التزامات اخلاقی و نقش آن در توسعة فرهنگی»، «بررسی نهاد ولایت بر کودک؛ خلاها و چالش های آن در فقه و حقوق»، «پیشرفت فرهنگی و آسیب شناسی اشتغال زنان»، «پیشرفت فرهنگی و راهبردهای فقه تربیت در حوزة خانواده»، «سلامت زادآوری در فقه خانواده و رابطة آن با پیشرفت فرهنگی»، «عزاداری و تأثیر آن بر توسعة فرهنگی خانواده»، «فقه و توسعه و تأثیر آن در سیاست های کلان فرهنگی خانواده»، «نقش شرط امانت سرپرست کودک در پیشرفت فرهنگی» و «نقش و تأثیر استیفای حقوق جنسی زوجین در توسعة فرهنگی» به صورت پوستر به نمایش درآمدند.