کارگاه تحلیل مضمون برگزار شد

به همت دفتر مطالعات و تحقیقات علمی حوزه معاونت پژوهشی و فناوری دانشگاه امام صادق(ع) پردیس خواهران کارگاه تخصصی با عنوان «تحلیل مضمون» ویژه اعضای هیات علمی و دانشجویان مقطع تحصیلات تکمیلی توسط دکتر خدیجه ابوالمعالی، همکار علمی دانشگاه امام صادق(ع) پردیس خواهران و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی در روز دوشنبه 20 اسفند ماه  1403 در سالن بانو امین پردیس خواهران برگزار شد.

دکتر ابوالمعالی در این کارگاه ضمن تشریح اهداف کارگاه شامل آشنایی با مواردی چون مفهوم و ویژگی‌های مهم تحلیل مضمون، جایگاه تحلیل مضمون و رویکردهای آن، نحوه تحلیل کیفی داده‌ها با این روش، به مفهوم تحلیل مضمون پرداخته و افزود: این نوع تحلیل عمدتا مبتنی بر تحلیل استقرایی است که در آن محقـق از طـریـق طبقه‌بندی داده‌ها و الگویابی درون داده‌ای و برون داده‌ای به یک سنخ‌شناسی تحلیلی، به منظور پاسخ دادن به سؤال‌های پژوهش دست می‌یابد. در این روش تم‌ها یا مضامین از داده‌ها نشأت می‌گیرند.

وی در ادامه به تبیین نوع داده‌ها در تحلیل مضمون شامل داده‌های اولیه و ثانویه پرداخت و خاطرنشان کرد: داده‌های اولیه شامل مصاحبه‌های فردی و گروهی، نظرسنجی‌ها، یادداشت‌های روزانه، مشاهدات، داستان‌ها، نگاره‌ها و غیره و داده‌های ثانویه شامل وب سایت‌ها، مقالات، کتب منتشر شده و یافته‌های پژوهش‌های گذشته است.

مدرس کارگاه سپس ضمن اشاره به جایگاه تحلیل مضمون در پژوهش‌های کیفی شامل معرفت‌شناسی مشخص و بدون معرفت‌شناسی مشخص تصریح نمود: دسته اول، روش‌هایی هستند که از جایگاه نظری یا معرفت‌شناسی خاصی نشات می‌گیرند اما در بکارگیری آن‌ها تنوع نسبتاً محدودی وجود دارد؛ اما دسته دوم روش‌هایی هستند که اساساً مستقل از نظریه و معرفت‌شناسی بوده و می‌توانند در طیف وسیعی از رویکردهای نظری و معرفتی به کار روند. اگرچه اغلب به طور ضمنی به عنوان یک روش واقع گرایانه یا تجربه‌ای چارچوب‌بندی می‌شوند.

دکتر ابوالمعالی در پایان ضمن تشریح ذات‌گرایی و ساختن گرایی به صورت مصداقی و با ارائه مثال‌های روشن به نحوه به کارگیری این روش در پژوهش‌ها پرداخت و در همین راستا ضمن پاسخ به سوالات حضار، شبکه مضامین را در رویکرد شبکه‌ای آتراید استرلینگ توضیح داد.