بررسی سبک تحلیل محوری در تفسیر موضوعی با تکیه بر نظریه داده بنیاد

به همت دفتر مطالعات و تحقیقات علمی معاونت پژوهشی و فناوری پردیس خواهران، کرسی ترویجی با عنوان «بررسی سبک تحلیل محوری در تفسیر موضوعی با تکیه بر نظریه داده بنیاد» در روز شنبه 19 اسفند به صورت حضوری و مجازی برگزار شد. دکتر طاهره محسنی؛ عضو هیأت علمی دانشگاه امام صادق(ع) پردیس خواهران به عنوان ارائه دهنده این محفل علمی و دکتر مرتضی سلمان‌نژاد؛ عضو هیأت علمی دانشگاه امام صادق علیه‌السلام و دکتر  نیکو دیالمه؛ عضو هیأت علمی دانشگاه امام صادق علیه‌السلام پردیس خواهران به عنوان ناقدان جلسه و دکتر فاضله میرغفوریان؛ عضو هیأت علمی دانشگاه امام صادق علیه‌السلام پردیس خواهران به عنوان دبیر علمی در این نشست حضور یافتند.

دکتر محسنی در ابتدای این نشست به مفهوم‌سازی تفسیر موضوعی پرداخت و خاطرنشان نمود: تفسیر موضوعی علمی است که در پی کشف دیدگاه قرآن در موضوعی خاص با ملاحظه آیات مشترک، هم موضوعی و هم مضمون بوده و هدفی بالاتر از فهم یک آیه یا مفردات آن دارد. هدف تفسیر موضوعی دست‌یابی به نظریه‌ای منسجم از قرآن است که می‌تواند علاوه بر وجه نظری، جنبه عملی و عملیاتی نیز داشته باشد. درواقع تفسیر موضوعی سبکی است که مفسر برای به دست آوردن نظر قرآن درباره یک موضوع خاص، همه آیات مرتبط با آن موضوع را گردآوری کرده و به بررسی آن می‌پردازد که خود دارای سبک های متعددی از جمله تحلیل محوری است.

وی در ادامه ضمن اشاره به اینکه هدف اصلی به‌کارگیری روش داده بنیاد در شیوه تحلیل محوری، ساختن نظریه است که در پی آن مفاهیم و روابط مربوط به موضوع مورد بحث کشف می‌گردد تصریح نمود: در حقیقت با این روش این امکان برای پژوهشگر فراهم می‌گردد تا گزارشی نظری را فراهم سازد و به بررسی نظام‌مند داده‌های کیفی بپردازد.

در ادامه دکتر دیالمه، ناقد جلسه ضمن اشاره به حسن استفاده از روش‌های جدید در این کار تحقیقی به منظور تکمیل مباحث مطروحه بیان کرد: روش داده بنیاد انواع مختلفی دارد که در این کار تحقیقی فقط به یک نوع آن اشاره شده است؛ اما برای تکمیل بحث می‌توان انواع مختلف آن را معرفی کرد. همچنین به منظور بهره‌مندی بیشتر از موضوعات جدید لازم است تسلط کافی روی روش‌های جدید ایجاد شود تا نتایج دقیق‌تری حاصل شود. آسیب‌های مطرح شده در این اثر نیز صرفا به روش داده بنیاد اختصاص ندارد و هر نوع تفسیر دیگری هم می‌تواند این آسیب‌ها را پوشش دهد.

سپس دکتر سلمان‌نژاد، ناقد دیگر جلسه در تکمیل مباحث پیشین افزود: مهمترین آسیبی که در کنار آسیب‌های مطرح شده در این اثر علمی وجود دارد مقوله تقلیل‌گرایی است که این مقوله هم در فرآیند دریافت و فهم از قرآن و هم در فرایند پرداخت وجود دارد و قابل چشم پوشی نیست. درنتیجه چنین روش‌هایی با ضعف تقلیل‌گرایی مواجه هستند. برای رفع این مسئله می‌توان از روش‌های تکمیل‌تری بهره جست و تاجای ممکن تحلیل‌های دقیق‌تری ارائه داد.