جایگاه وجودشناسی عمل انسانی بر اساس حکمت صدرایی

دفتر مطالعات و تحقیقات علمی معاونت پژوهشی و فناوری اقدام به برگزاری کرسی ترویجی عرضه و نقد دیدگاه علمی با عنوان جایگاه وجودشناسی عمل انسانی براساس حکمت صدرایی به صورت حضوری در پردیس خواهران نمود. در این کرسی دکتر فاطمه سلیمانی دره باغی؛ دانشگاه امام صادق علیه‌السلام به عنوان ارائه دهنده و دکتر حسین هوشنگی، عضو هیأت علمی دانشگاه امام صادق علیه‌السلام و دکتر زهره توازیانی؛ عضو هیأت علمی دانشگاه الزهرا به عنوان ناقدان جلسه علمی حضور یافتند.

دکتر سلیمانی در این ابتدای این کرسی ضمن اشاره به مسأله اصلی این پژوهش یعنی بررسی جایگاه عمل در وجود انسان، به 3 مساله جزئی‌تر شامل حقیقت عمل در انسان و و لوازم وجودی آن، جایگاه عمل نسبت به ساحت‌های دیگر وجود انسان و نقش عمل در رسیدن انسان به کمال پرداخت.

وی ضمن مفهوم‌سازی چیستی عمل مبنی بر فرایند معرفتی که از یک تصور و تصدیق شروع می‌شود و به تصمیم‌گیری و اراده نمودن منتهی می‌شود، افزود: در این میان عوامل متعددی در شکل‌گیری عمل اختیاری موثرند و آن عوامل شامل قوه خیال و واهمه، قوه عقل نظری و عملی، قوه شوقیه و اراده می‌شود. با توجه به مراحل تحقق عمل و اهمیت مبدا علمی و شناختی، آنچه می‌تواند وقوع عمل را تضمین کند، حاکمیت و ولایت عقل نظری و عملی است. بدین ترتیب که ابتدا عقل نظری، نیت و غایت خود را مشخص می‌کند و پس از تصدیق آن در مرحله بعد عقل عملی مناسب‌ترین عمل را برای رسیدن به این غایت انتخاب می‌کند.

عضو هیأت علمی پردیس خواهران در ادامه ضمن اشاره به چگونگی شکل‌گیری ملکات نفسانی تصریح نمود: هرآنچه از انسان در عالم دنیا سر می‌زند و عمل او محسوب می‌شود چه از جنس ادراک و تفکر باشد و یا تخیل و عمل فیزیکی که حاکی از پیدایش صفات و ملکاتی در نفس اوست، حقیقت و باطن او را شکل می‌دهد. این افعال مجموعه صورت‌هایی می‌گردد که انسان در آخر با آن صور شناخته می‌شود و به منزله ماده‌ای برای بدن اخروی او قرار می‌گیرند.

وی در ادامه به تشریح جایگاه عمل نسبت به ساحات وجودی دیگر انسان و نقش عمل در رسیدن انسان به کمال پرداخت و موانع کسب معرفت شامل عدم بلوغ عقلی، وجود آلودگی و کدورت قلبی، عدم توجه به عالم قدس و نداشتن تامل و تدبر در حقایق عالم و وجود افکار باطل و آشنا نبودن به روش تدبر و تحقق را توصیف نمود.

دکتر سلیمانی در پایان ضمن پاسخ به سوالات حضار خاطرنشان کرد: با توجه به مباحث ارائه شده قبل از این که عملی در جهان خارج مشاهده شود حقیقت آن در درون نفس شخص عامل شکل گرفته است. در واقع فرایند اصلی تکوین عمل، امری غیر محسوس و درونی است. عمل شرایط و بستر تحقق معرفت را فراهم می‌سازد و معرفت اساس هویت انسان را تشکیل می‌دهد. پس در کل اعمال به طور غیر مستقیم ساز و کار تحول و تکامل جوهری نفس‌ هستند.