تاسیس واحد پژوهشی «مطالعات حکمی قرآنی» در پردیس خواهران

واحد پژوهشی با عنوان« مطالعات حکمی قرآنی » با مدیریت دکتر فاطمه صادق زاده قمصری ؛ عضو هیات علمی گروه فلسفه  در مهر ماه 1401 در معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه امام صادق (ع) پردیس خواهران به تصویب رسید.

امروزه طرح مباحث اصول اعتقادات و الهیاتی به نحو استدلالی و برهانی برای دفاع از اندیشه­های اصیل اسلامی امری ضروری است. در دورانی که مخالفان با طرح آراء سست و بی‌بنیان خود و انواع انحرافات فکری به مبارزه با پایه­های فکری اسلامی مشغول هستند اندیشمندان مسلمان و معتقد مکلف هستند با بیان مفاهیم دینی و تبیین عقلانی اعتقادات دینی به تحکیم مبانی اعتقادی متدینان بپردازند و با پاسخ­گویی به شبهات، تبلیغات سوء دشمنان اسلام را خنثی نمایند. البته ورود در میدان تضارب آراء و دفاع از اعتقادات آیین مقدس اسلام و اثبات حقانیت و برتری آن بر ادیان و مبارزه با بی­دینی و الحاد و شرک مشروط به توانایی­های خاصی است که یکی از مهم­ترین و کارآمد­ترین آنها به مبانی و بنیان­های فلسفی مربوط می­شود. با توجه به اهمیت و نقش فعالیت‌های حکمت­بنیان در حوزه علوم انسانی اسلامی، این برنامه پژوهشی می­تواند بستر مناسبی برای طرح اندیشه­های الهیاتی  باشد. در بیان ضرورت راه‌اندازی این واحد پژوهشی باید گفت حرکتی که از سوی بزرگانی چون شیخ مفید، سید مرتضی، نصیرالدین طوسی، خاندان دشتکی و ....، برای دفاع از اندیشه­های اسلامی آغاز شده بود در قرن یازدهم با ظهور حکیم صدرالمتألهین به اوج خود رسید. در این طریق به جای اتکای صرف به عقل فلسفی، آموزه­های قرآنی در کنار برهان و شهود عرفانی به عنوان منبعی برای تحصیل حقایق الهیاتی مورد توجه قرار می­گیرند. پس از صدرا بزرگانی چون علامه طباطبایی و استاد مطهری و ... به این حرکت تداوم بخشیدند؛ تکمیل این مطالعات و بررسی و ارزیابی این تلاش­ها به ویژه با توجه به نظرات منتقدان این حرکت، می­تواند به تولید علم و توسعه مرزهای علم و دانش بینجامد.

از اهداف تاسیس واحد پژوهشی مذکور  تربیت افرادی بصیر، آگاه و متعهد به اسلام که با استفاده از میراث حکمت اسلامی بتوانند بر اساس آموزه‌های قرآنی، با توضیح مفاهیم دینی و تبیین باورهای اسلامی ، اشکالات و شبهات قدیم و جدیدی که در موضوعات اعتقادی مطرح است بررسی و ارزیابی نمایند و با ارائه پاسخ‌های عقلی و منطقی از اعتقادات و باورهای دینی دفاع نمایند، به این ترتیب با بهره‌گیری از مطالعات فلسفی، بستری مناسب برای ورود در عرصه تولید علم و نظریه‌پردازی فراهم می‌شود. از اهداف دیگر  این واحد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. تبیین حکمی قرآنی آموزه‌های الهیاتی
2. تحکیم و  تقویت اندیشه‌های اعتقادی اسلام از طریق تولید علم 
3. پاسخ ­های منطقی و مستدل به شبهات اعتقادی
4. شناخت عمیق روش­های تفسیری در استنباط مباحث اعتقادی از آیات
5. تحلیل و بررسی دیدگاه‌های فیلسوفان  مسلمان در مباحث الهیاتی
6. تحلیل و بررسی متون و مآخذ قدیم و جدید حکمی
7. تقویت روحیه‌ جستجوگرانه و خلاقانه در حوزه آموزه‌های اعتقادی         
8. انجام پژوهش‌های قرآن محور در مسائل اعتقادی با بهره‌گیری از میراث حکمی
9. تبلیغ و ترویج اندیشه‌های اسلامی بر اساس منطق و استدلال
10. تقویت روحیه آزاداندیشی، تفکر نقدی و استقبال از ورود به مباحثه و مناظره­های علمی

برخی از مهم­ترین دستاوردهای مورد انتظار در این برنامه پژوهشی عبارتند از: 

1. تألیف و انتشار مقالات علمی حاصل از مطالعات و پژوهش‌های گروهی
2. اجرای نشست‌های تخصصی در زمینه مسائل الهیاتی توسط اعضاء واحد (اعضاء هیأت علمی، اساتید مدعو و دانش‌آموختگان)
3. برگزاری کرسی­های ترویجی و نظریه‌پردازی در زمینه مسائل الهیاتی توسط اساتید
4. ایجاد آمادگی برای برگزاری همایش الهیات حکمی قرآنی
5. طرح مبانی هستی شناختی و انسان­شناسی فلسفه اسلامی به منظور تحکیم و تحول علوم انسانی و در راستای تولید علوم انسانی اسلامی
6. جریان گفتمان نخبگانی درباره موضوعات الهیاتی در میان اساتید و دانشجویان
7. ایجاد بستری مناسب برای ارائه مباحث الهیاتی در سطح جامعه (حضوری ـ مجازی)

این برنامه علمی در دو کمیته تخصصی قابلیت اجرا دارد:

1. الهیات حکمی قرآنی در دو شاخه مبدأشناسی و معادشناسی
2. انسان‌شناسی حکمی قرآنی

در نظر است در سال نخست فعالیت این واحد پژوهشی، کمیته الهیات حکمی قرآنی بر دو مسأله توحید افعالی، اسماء و صفات متمرکز باشد و کمیته اتسان‌شناسی حکمی قرآنی بر سه موضوع  فلسفه عمل، رابطه نفس و بدن، تربیت و فطرت