معرفی و نقد کتاب پژوهش پدیدارشناسی در مشاوره و روانشناسی

معرفی و نقد کتاب "پژوهش پدیدارشناسی در مشاوره و روانشناسی" با حضور دکتر خدیجه ابوالمعالی، دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی مؤلف اثر و همچنین با حضور دکتر سعید بهشتی، استاد گروه فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی دانشگاه علامه طباطبائی (ره) و دکتر فریبرز باقری، دانشیار گروه روانشناسی عمومی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات به عنوان ناقدان اثر مذکور در روز سه‌‏شنبه 22 آذر 1401 در سالن بانو امین (سالن کنفرانس) پردیس خواهران دانشگاه امام صادق (ع) برگزار شد.

دکتر خدیجه ابوالمعالی در این برنامه ضمن بیان عناوین بخش‌‏ها و فصول کتاب به ذکر خلاصه‌ای از فلسفه پدیدارشناسی و کاربرد آن در روانشناسی و مشاوره پرداخت و به تأکیدات پدیدارشناسی هوسرل، هایدگر و گادامر اشاره کرد و پدیدارشناسی استعلایی و هرمنوتیک را با یکدیگر مقایسه نمود.

وی در همین راستا و در خلال توصیف بخش دوم (فصل‏‌های 3 تا 6) کتاب به تشریح و توصیف مواردی چون کاربرد فلسفه پدیدارشناسی توصیفی و تفسیری در پژوهش، اصول روش‌‏شناسی پژوهش پدیدارشناسی و ملاحظات اخلاقی مبادرت کرد و ابتدا موضوعات اخلاقی که به طور کلی در پژوهش‏‌‌های کیفی به کار می‌‏روند و سپس موضوعات اخلاقی که به طور خاص در پژوهش پدیدارشناسی مورد بحث قرار می‌‏گیرند را مطرح کرد.

دکتر ابوالمعالی در ادامه و در قالب بخش سوم، رویه‌‏های تحلیل داده‌‏ها در پژوهش پدیدارشناسی را در دو قسمت پدیدارشناسی توصیفی و تفسیری تشریح و تبیین کرد. وی رویه‏های تحلیل داده‏‌ها در پدیدارشناسی توصیفی را بر اساس دیدگاه کلایزی، ون‏کام، موستاکس، ساندلر و همکاران، جیورجی و اشپیگلبرگ بیان کرد. سپس ضمن توضیح چگونگی تحلیل داده‌‏ها در پژوهش پدیدارشناسی تفسیری روش پیشنهادی اسمیت، یعنی تحلیل پدیدارشناسی تفسیری (IPA) و مراحل تحلیل داده‌‏ها از رویکرد ماکس ون‏مانن، برای دستیابی به ذات و جوهر یک پدیده، با تأکید بر گشودگی و حساسیت پژوهشگر را به صورت کاربردی معرفی نمود.

در ادامه دکتر باقری، ناقد جلسه، به ویژگی‌‏های برجسته این اثر پرداخت و آن را تلاشی دانست که با به‏‌ کار بردن مثال‏‌های عینی مناسب توانسته پدیدارشناسی توصیفی و تفسیری را از آسمان نظریه‌‏ها بر روی زمین آورد و با ساختار منطقی ساده، آن را قابل فهم گرداند. وی استفاده از منابع خارجی به روز و جداول و نمودارهای خلاصه کننده متعدد را از دیگر مزیت اثر برشمرد و در ادامه به تحولات جریانات فکری در غرب اشاره کرد و خاطرنشان نمود: از این جنبه که اثر حاضر دری را به سوی ادراک و فهم بهتر جهان هستی فراهم می‏‌آورد؛ بسیار حائز اهمیت است.

دکتر باقری در ادامه به برخی اشکالات شکلی اثر مذکور اشاره نمود و تصریح کرد: در این اثر برخی از واژه‌ها نیاز به معادل انگلیسی دارد که ثبت نشده است و در آخر ایشان تدوین اثری درباره ادراک و فهم انسان از جهان هستی که برگرفته از آیات قرآن کریم و روایات باشد را به مؤلف پیشنهاد نمود چرا که در دین اسلام ضمن تأکید بر عقلانیت، هیچگاه میان عقلانیت و تجربه‏‌گرایی فاصله‌‏ای نبوده است.

سپس دکتر بهشتی، ناقد جلسه ضمن اشاره به نکات مثبت اثر بیان داشت: بهتر است به جای واژه پدیدارشناسی از پدیدارشناختی استفاده شود. وی منطق عنوان بخش دوم را زیر سؤال برد و گفت: عناوین فصل 3 و 4 با عنوان بخش مربوط همخوانی ندارد و عنوان فصل 5 که به اصول اشاره دارد بسیار کلی است. در ادامه ناقد محترم سؤالاتی درباره بخش سوم که به رویه‏‌ها پرداخته و ارتباط میان مطالب بخش اول که مبانی فلسفی است و بخش‏‌های دیگر کتاب که پژوهش پدیدارشناسی است را مطرح نمود. وی در ادامه پیشنهاد داد ساختار و نظام‌‏مندی کتاب بهتر گردد.

در آخر دکتر ابوالمعالی، نویسنده کتاب ضمن پاسخ به سؤالات ناقدان محترم به فصول مختلف کتاب اشاره کرد و خاطرنشان نمود: چالش بسیار زیادی در چینش مطالب کتاب وجود داشت و نویسنده تلاش نمود ضمن رعایت ارتباط میان مطالب، خدشه‏‌ای به محتوا وارد نشود.