ظرفیت فلسفه اسلامی در ارائه الگوی مشاوره فلسفی

به همت دفتر مطالعات و تحقیقات علمی معاونت پژوهشی و فناوری، نشست علمی با عنوان "ظرفیت فلسفه اسلامی در ارائه الگوی مشاوره فلسفی" با ارائه دکتر رهام شرف، دانشیار دانشگاه زنجان ویژه اساتید، پژوهشگران، دانش‌آموختگان، و دانشجویان مقاطع تحصیلات تکمیلی در فضای مجازی برگزار شد.

دکتر رهام در این نشست حول محورهایی چون تاریخچه روانشناسی، نقش فلسفه در روان‌درمانی، معرفی مشاوره فلسفی و تبیین رویکردها، زمینه‌ها و کاربردهای مشاوره فلسفی، تجربه زیسته مشاوره فلسفی در ایران، ظرفیت فلسفه اسلامی برای مشاوره فلسفی به ایراد سخنرانی پرداخت.

وی در همین راستا به بررسی و مقایسه نظرات افلاطون و ارسطو و گرایش‌های مختلف فلسفه در دوران آنها پرداخت و در ادامه به مفهوم شناسی روانشناسی یا همان نفس شناسی مبادرت کرد. وی همچنین در همین زمینه به تبیین نگرش دکارتی پرداخت و خاطرنشان کرد: دکارت برای رسیدن به یقین ابتدا وارد فضای شکاکانه می‌شد و در ادامه سعی در پاسخ به شک ها برمی‌آمده و به یقین برسد.

دکتر رهام شرف سپس به نقش فلسفه در روان‌درمانی پرداخت و خاطرنشان کرد: در کشور ما متاسفانه فلسفه به حاشیه رفته است. یکی به دلیل شغل آینده این رشته و دیگر اینکه به نوعی ارتباط فلسفه آکادمیک با عمل قطع شده است و این امر سبب شده که برخی دانشجویان با عمق وجود مطالب مربوط به این رشته را آموزش نبینند؛ اما اگر کاربرد فلسفه را در علوم عملی توضیح دهیم می تواند به کاربردی تر شدن این رشته کمک کرده و عملی تر و اصولی تر به کار آید.

وی در ادامه به تشریح مفهوم روانشناسی و روان‌درمانی و مقایسه آنها پرداخت و تصریح نمود: در روان‌درمانی معیاری به نام سلامت روان مطرح می‌گردد و این علم کمک می‌کند تا یک فرد از اختلالات شخصیتی و وضعیت نابهنجار به سمت وضعیت هنجار و سلامت روان حرکت کند. اما روانشناسی بیشتر کار توصیف را انجام می‌دهد و سعی می‌کند  با گفتگو به راهنمایی افراد بپردازد.

دکتر شرف ضمن تبیین نقش فلسفه در دو مقوله روانشناسی و روان‌درمانی به صورت مصداقی به تشریح برخی از موارد پرداخت و در همین راستا افزود: در همه روش‌های درمانی، فلسفه می‌تواند تاثیرگذار باشد. به طور مثال در درمان‌های شناختی با یک مثلت درمانی مواجه هستیم که شامل باور، احساس و رفتار می‌شود. به طوری که باوری خاص باعث ایجاد احساسی ویژه می‌شود و آن احساس فرد را به انجام رفتاری نشأت گرفته از آن باور سوق می‌دهد و آن رفتار در اثر تکرار و به مرور زمان به عادت در فرد مذکور تبدیل می‌گردد؛ لذا اگر علمی به تغییر این باورها کمک کند می‌تواند در درمان رفتارها کمک کند و فلسفه می‌تواند این نقش را در تغییر باورهای خرد داشته  و در بهبود مثلث درمانی تاثیرگذار باشد.

وی در ادامه به توصیف فلسفه رقتارگرایی پرداخت و خاطرنشان کرد: رفتارگرایی مکتبی است که بیشتر برآمده از فلسفه‌های تجربی به ویژه پوزیتیویست‌ها است و به نوعی رفتارگرایی فلسفه‌های تجربی است. در اینگونه از موارد نیز می‌توان در مسیر درمان راه و مسیر را نشان داد. کسی که چرایی دارد با هر چگونگی می‌سازد. اگر غایت و هدف داشته باشیم شرایط نامساعد را می‌توانیم مدیریت و کنترل کنیم.

دانشیار دانشگاه زنجان در ادامه به تفاوت مشاوره فلسفی و روان‌درمانی پرداخت و تاکید نمود: نباید فلسفه تنها به دنبال انتزاعات باشد؛ بلکه باید این شاخه علمی وارد کار عملی شده و به صورت کاربردی مورد استفاده قرار گیرد. فلسفه قرار است جهان را تغییر دهد لذا تبیین صرف جهان گرچه خوب است اما خیلی کافی نیست. لذا جهت کاربردی شدن فلسفه در مشاوره فلسفی نیز می‌توانیم فلسفه را وارد درمان کنیم. درواقع مشاوره فلسفی نیز یکی از اقسام مشاوره است که تلاش می‌کند از طریق تغییر در جهان‌بینی انسان به او کمک کند که مشکل فردی و اجتماعی او حل شود. در واقع مشاوره فلسفی مسئله را از جایگاه کلان می‌بیند درحالیکه در روان‌درمانی بیشتر جزئیات مورد توجه قرار می‌گیرد. مشاوره فلسفی هم در بحث غیردرمانی و هم در بخش درمانی مورد توجه قرار می‌گیرد. در بخش غیر درمانی مشاور فلسفی کمک می‌کند که فرد ذهنش را از حیث فلسفی ورزیده کند و شرایط بهتر داشته و مواجهه با حقیقت داشته باشد و در نوع درمانی آن با روش‌های مختلف می‌توان به درمان پرداخت.

وی در پایان به سوالات حضار در رابطه با مسائل طرح شده پاسخ داد و به تبیین بیشتر فلسفه و به ویژه فلسفه اسلامی پرداخت.