کارکردهای التفات در تعبیرهای قرآن و وجود استعمال از منظر شناختی

سومین نشست از سلسله نشست‌های مشترک آموزش عربی با عنوان "کارکردهای التفات در تعبیرهای قرآن و وجود استعمال از منظر شناختی" در روز یکشنبه 5 اردیبهشت در فضای مجازی برگزار شد. دکتر فاطمه ملایم، عضو هیأت علمی بخش عربی پردیس خواهران  و دکتر علی اسودی، عضو هیأت علمی گروه آموزشی زبان و ادبیات عربی دانشگاه خوارزمی سخنرانان این نشست و دکتر معصومه حاجی عموشا، عضو هیات علمی بخش عربی دبیر علمی نشست مذکور بودند.

دکتر ملایم در ابتدای نشست به طرح مسئله پرداخت و تصریح نمود: قرآن کریم به منظور معناسازی و تاثیرگذاری مطلوب از همه امکانات و سبک‌های متنوع زبانی استفاده می‌کند. یکی از سبک‌های بیانی که در آن از زبان معیار و زبان هنجار عدول می‌شود و در قرآن از آن به وفور استفاده شده است، التفات است و این سبک اگر با تکیه بر قوانین دستوری و نحوی صرف یعنی رویکرد تجویزی به نحو، بدون توجه به مناسبات معنایی و به دور از شم زبانی بررسی شود، موجب تضعیف پیوستگی اجزا می‌شود.

وی در ادامه ضمن ارائه مباحثی در قالب فرضیه بحث و روش انجام پژوهش و سوالات پژوهش به مفهوم‌شناسی التفات پرداخت و خاطر نشان نمود: التفات در معنای وسیع آن، هر نوع تغییر دستوری یا غیر دستوری را شامل می‌شود که در اثناء کلام با غرضی خاص و به مقتضای حال صورت می‌گیرد. این عدول در سطح جمله و اجزای آن صورت می‌پذیرد.

عضو هیات علمی پردیس خواهران در ادامه ضمن اشاره به انواع التفات شامل معنایی یا بلاغی و اسلوبی یا سیاقی به تشریح آنها پرداخت و مواردی چون هنجارگریزی در التفات و آشنایی‌زدایی در التفات و برجسته‌سازی در التفات را تبیین کرد.

دکتر ملایم سپس با بررسی آیاتی چند از قرآن کریم به بررسی کارکرد التفات و عدول از جمله خبری به انشایی، عدول در ساختار نحوی، عدول واژگانی، عدول در ادوات، عدول و التفات بین دو صیغه اسمی، عدول و التفات از جمله اسمیه به فعلیه را مورد بررسی و تحلیل قرار داد.

دکتر اسودی در ادامه با توجه به رویکرد معناشناختی به موضوعاتی چون التفات چیست و چه جایگاهی می‌تواند داشته باشد پرداخت. 

وی سپس به موضوع التفات به عنوان عنصری که در امر آموزش زبان، اصل غافلگیری را در ذهن مخاطب ایجاد می‌کند اشاره کرد و خاطر نشان نمود: یکی از چیزهایی که در بحث التفات مغفول مانده و از جهتی حوزه شناختی دارد، بحث التفات در عدد و شناخت اراده و غرض خداوند از استعمال اعداد در آیات است. به طوریکه در ضمایری که در قرآن کریم برای خداوند به کار رفته است در برخی جاها به صورت مفرد و در برخی جاهای دیگر همان فعل به صورت جمع به کار رفته است.

وی در پایان با برشمردن آیاتی چند از قرآن کریم و بررسی آنها، موضوع التفات مربوط به اعداد را در آیات مذکور تبیین کرد و به سوالات حضار در این زمینه پاسخ داد.