در نخستین روز از هفته پژوهش روش نظریه سازی در علوم انسانی بر اساس مدل اجتهادی تجربی بررسی شد

به مناسبت هفته پژوهش و فناوری، پردیس خواهران با مشارکت پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، نشست علمی با عنوان "روش نظریه‌پردازی در علوم انسانی بر اساس مدل اجتهادی تجربی" را با ارائه حجت الاسلام والمسلمین دکتر حسین بستان، عضو هیأت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه برگزار کرد. 

حجت الاسلام والمسلمین دکتر بستان در ابتدای نشست ضمن تبریک به مناسبت آغاز هفته پژوهش و فناوری به اهمیت و ضرورت نظریه‌پردازی و مباحث روشی و روشناختی در علوم دینی اشاره کرد و خاطر نشان نمود: بالندگی اندیشة علم دینی در گرو پیشرفت مباحث روشی و روش‌شناختی است. از سویی نظریه‌ها شاکله اصلی علوم انسانی‌اند و عمده فعالیت‌های علمی پیرامون آنها، یعنی ساخت، آزمون یا جرح و تعدیل نظریه صورت می‌گیرند و علم دینی هم از این امر مستثنا نیست.

دکتر بستان در ادامه به تشریح رهیافت‌های علم دینی پرداخت و آنها را شامل رهیافت فلسفی، رهیافت اجتهادی، رهیافت تجربی، رهیافت حکمی – اجتهادی و رهیافت اجتهادی – تجربی که مربوط به بحث این نشست است، دانست.

هیأت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه ضمن اشاره به پرسش‌های اساسی پژوهش به مفهوم عام و خاص نظریه و ویژگی‌های آن اشاره کرد و افزود: نظریه‌ها در علوم انسانی ویژگی تبیین‌کنندگی، پیش‌بینی‌کنندگی و ناظر بودن به واقعیت تجربی، آزمون‌پذیری و فراهم کردن مبنایی برای مداخله را دارند.

وی در ادامه ضمن مفهوم سازی راهبرد و روش نظریه‌سازی به راهبرد نظریه سازی در علوم انسانی اشاره کرد و تصریح نمود: تحقیقات دینی هرچند از راهبرد‌ قیاسی نیز می‌توانند بهره ببرند اما با راهبرد‌ استقرائی سازگارترند.

حجت الاسلام والمسلمین دکتر حسین بستان سپس به مراحل نظریه سازی شامل مسئله شناسی، گردآوری داده‌ها و نظریه سازی پرداخت و در همین راستا بیان کرد: مسئله شناسی شامل تدوین پرسش تحقیق و مرور پیشینه نظری است. در بخش تدوین مسئله با پرسش هایی از عوامل و زمینه‌ها، معانی و انگیزه‌ها و نتایج و کارکردها مواجه هستیم. همچنین مفهوم شناسی و ارائه تعاریف دقیق از مفاهیم کلیدی تحقیق در این مرحله صورت می‌گیرد.

وی در ادامه به لزوم و اهمیت مرور پیشینه نظری در تحقیق اشاره کرد و به تبیین گزاره یابی در متون دینی و گزاره‌پردازی پرداخت و تصریح نمود:گزاره‌پردازی، تبدیل گزاره‌های متون دینی به گزاره‌های توصیفی با ادبیات علمی است که به دو روش مستقیم و غیر مستقیم صورت می‌پذیرد.

وی در ادامه ضمن تبیین نحوه ساخت مدل تجربی انضمامی، به معرفی یک نمونه انجام شده با روش مذکور پرداخت و در همین راستا ساخت نظریه عرفی شدن را با رویکرد اجتهادی تجربی تشریح کرد.

این وبینار تخصصی با پرسش و پاسخ و همچنین بحث و تبادل نظر بین اساتید، محققان و پژوهشگران حاضر در نشست به پایان رسید.