وبینار سلامت و اخلاق در پژوهش در آخرین روز از هفته پژوهش برگزار شد

همزمان با پنجمین روز از هفته پژوهش نشست تخصصی با عنوان "سلامت و اخلاق در پژوهش" توسط دکتر محمد رضا قانع، دانشیار علم اطلاعات و دانش‌شناسی مرکز منطقه‌ای اطلاع رسانی علوم وفناوری در روز چهارشنبه19 آذر در فضای مجازی برگزار شد.  

وی در ابتدای جلسه به ارائه مقدمه ای از اخلاق عملی اقدام نمود و به نقش اساسی خانواده در این زمینه اشاره کرد و خاطر نشان نمود: خانواده بینادی ترین نهاد برای آموزش هنجارهای اخلاقی است و اخلاق نشأت گرفته در خانواده به جامعه، سازمان و محل کار تسری می‌یابد.

دکتر قانع در ادامه به مبانی اخلاق حرفه‌ای پرداخت و در همین راستا مفهوم علم را تبیین کرد و خاطر نشان نمود: علم یک نهاد اجتماعی است و از ویژگی نهاد اجتماعی، تعاون و همکاری جمعی برای دستیابی به یک هدف مشترک است. علاوه بر نهاد اجتماعی علم یک حرفه است. در نتیجه اخلاق حرفه‌ای هنجارهایی است که از طرف حرفه‌مندان به کار گرفته می‌شوند.

دانشیار علم اطلاعات و دانش‌شناسی در ادامه وبینار ضمن پرداختن به عوامل اهمیت اخلاق در پژوهش، کمیته‌های اخلاق در علم را معرفی کرد و به تبیین اصول  اخلاقی در فرایند پژوهش پرداخت.

دکتر محمدرضا قانع یکی از مهمترین اصول اخلاقی در فرایند پژوهش را درستکاری و صداقت دانست و در همین راستا افزود: در عدم صداقت به هیچ عنوان اهداف علم محقق نمی‌شود. ترویج تعاون و اعتماد که از ملزومات پژوهش‌های علمی است ریشه در درستکاری دارد که اساس آن بر زمینه‌های اخلاق است.

وی در همین راستا به تشریح مصادیق صداقت پرداخت و تفاوت‌های بین عدم صداقت و اشتباه را بررسی نمود.

دکتر قانع در ادامه به تبیین انواع شکل‌های رایج سوء ارائه، مشتبه کردن، سوء تفسیر داده ها پرداخت و خاطر نشان کرد: گاهی پژوهشگر به دلایل مختلف از جمله عدم معناداری فرضیه‌های تحقیق، نشان دادن نتایج بهتر، اخذ نتایج مورد دلخواه و غیره به سوء ارائه‌ در نتایج اقدام می‌کند.

وی در ادامه موارد دیگر اصول اخلاقی شامل دقت علمی، نقدپذیری، مسئولیت اجتماعی، حرمت مالکیت فکری، محرمانگی، انتشار مسئولانه را به تفصیل تبیین کرد.

دانشیار علم اطلاعات و دانش شناسی در همین راستا به موضوع سرقت علمی پرداخت و مواردی چون انتساب اثر دیگری به خود، استفاده از واژه‌ها یا ایده‌های دیگران بدون استناد، ارائه ارجاع اشتباه در نقل و قول مستقیم، استفاده از جملات منبع و تغییر کلمات بدون مرجع به مأ خذ را برشمرد و هر یک از مصادیق را با ارائه مثال‌هایی بررسی کرد.

وی در پایان ضمن پاسخ به سوالات حضار تصریح نمود: پژوهشگر باید از تحریف و سوء تغییر داده‌ها و نتایج خودداری کند. بی طرف و بی غرض و صادق باشد؛ زیرا معنی علم و پژوهش، نظم و اعتماد بوده و علم درواقع یک مکانیسم اصلاحی است.